Eksperci o poprawności wykonania badania krwi żylnej z wykorzystaniem wenflonu i glukometru w warunkach ZRM

gluko
Glukometr

 

Stanowisko członków grupy roboczej Biochemia kliniczna/diagnostyka laboratoryjna, działającej w strukturach Kolegium Medycyny Laboratoryjnej w Polsce w dyskusji, dotyczącej poprawności wykonania badania krwi żylnej z wykorzystaniem wenflonu i glukometru w warunkach zespołu ratownictwa medycznego. 

Przewodnicząca grupy roboczej Biochemia kliniczna/diagnostyka laboratoryjna, Kolegium Medycyny Laboratoryjnej w Polsce
dr hab. Katarzyna Komosińska-Vassev
Wydział Farmaceutyczny
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Oznaczanie glukozy na glukometrze OSOBISTYM nie jest poprawne, ALE jest powszechnie przyjętą praktyką.
Glukometry osobiste są przeznaczone do samokontroli glikemii u cukrzyków i z założenia mogą mieć ograniczoną przydatność w innych sytuacjach klinicznych. Należy zapoznać się z ograniczeniami używanych glukometrów i sprawdzić, czy nie ma kolizji z grupą docelową pacjentów – np. czy glukometr  jest przez producenta dopuszczony do pomiarów u noworodków (przy wysokim hematokrycie niektóre urządzenia zaniżają oznaczane stężenia glukozy).
Należy też zapoznać się z informacją nt zakresów błędów dopuszczalnych danego urządzenia – zwykle są one zgodne z normą ISO 15197 (Systemy do badań diagnostycznych in vitro – Wymagania dotyczące systemów monitorujących poziom glukozy we krwi do samokontroli u chorych na cukrzycę). Pierwsze wydanie z 2003 roku stawiało następujące wymagania dotyczące dokładności: przy stężeniach glukozy <4,2 mmol/L (<75 mg/dL) 95% wyników powinno mieć błąd nie większy niż  ±0,83 mmol/L (15 mg/dL), a przy przy stężeniach glukozy ≥4,2 mmol/L nie powinien o przekraczać ±20%. Modyfikacja z 2013 roku zaostrza kryteria dokładności – 95% wyników pomiaru glikemii przy stężeniach glukozy poniżej 100 mg/dL powinno znajdować się w przedziale +/- 15 mg/dL od wartości rzeczywistej, a przy stężeniach glukozy równych lub wyższych niż 100 mg/dL powinno znajdować się w przedziale +/- 15% od wartości rzeczywistej. Warto zatem korzystać ze stosunkowo nowych glukometrów, modeli na  2014 i 2015 rok, choć jak wynika z opublikowanych, niezależnych badań, nie wszystkie starsze glukometry spełniały wymogi mniej restrykcyjnej normy ISO 15197:2003. Brak jest jeszcze niezależnej oceny dokładności nowych modeli glukometrów i ich kompatybilności z wymogami ISO 15197:2013. Według nawet najnowszej normy ISO  błędy dopuszczalne przy użyciu glukometrów są większe niż błędy dopuszczalne oznaczeń glukozy na analizatorach laboratoryjnych (błąd precyzji pomiaru do 2,9%, całkowity błąd analityczny do 6.9%). Należy być świadomym wartości błędów dopuszczalnych przy oznaczeniach na glukometrach i większej wiarygodności badań laboratoryjnych.
Ponadto, o czym nie ma na podanej stronie
– konieczne jest wykonywanie kontroli jakości (QC) oznaczeń glukometrycznych. Brak jest jednolitych wytycznych. Sugerowany schemat kontroli jakości z instrukcji użytkownika glukometrów do samokontroli należy traktować jako MINIMALNY w warunkach badań w miejscu opieki. Standardem jest wykonywanie QC przy pierwszym użyciu aparatu, przy braku zgodności wyniku ze stanem klinicznym pacjenta lub przy podejrzeniu nieprawidłowego działania aparatu. Niektórzy producenci zalecają wykonywanie rutynowej kontroli jakości raz w tygodniu, inni przy rozpoczęciu nowego opakowania pasków testowych. Ta ostatnia opcja, przy rzadko wykonywanych oznaczeniach, nie powinna mieć zastosowania w badaniach w miejscu opieki. Przy oznaczeniach wykonywanych sporadycznie kontrola jakości powinna być wykonana przy każdym badaniu. Należy dążyć do codziennej kontroli jakości podobnie jak w przypadku glukometrów przeznaczonych do użytku szpitalnego, a najlepiej do korzystania z takich glukometrów. Producenci glukometrów oferują odpowiednie materiały kontrolne (dwa lub trzy poziomy kontroli). Stosowanie materiałów kontrolnych ze źródeł niezależnych wymaga sprawdzenia kompatybilności z „systemem” który ma być weryfikowany.
Osobną kwestią jest korzystanie z wenflonu i krwi żylnej. O ile pasek testowy glukometru zasysa znikomą objętość krwi, to z korzystanie z wenflonu, w tym przypadku wydaje się dość trudne, ponieważ przeznaczony on jest do podawania lub uzyskiwania znaczących objętości. Uciskanie żyły, odkręcanie korka wenflona, otwieranie w tym samym czasie opakowania paska, wsuwanie go do glukometru i podstawianie pod kroplę krwi z wenflona wydaje się skomplikowane technicznie i niezbyt zgodne ze standardami unikania skażenia otoczenia materiałem potencjalnie zakaźnym, szczególnie przy nakazie (rozporządzenie ministerialne) stosowania systemów zamkniętych przy pobieraniu krwi żylnej.
Sprawa niezgodności stężeń glukozy pomiędzy krwią żylną a włośniczkową została pokrótce omówiona na wyżej wspomnianej stronie. Przy czym pominięto problem przeliczania stężenia glukozy w pełnej krwi na stężenie w osoczu. Wg zaleceń IFCC (The International Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) glukometry powinny automatycznie estymować wyniki uzyskiwane w pełnej krwi do wyników w osoczu. Nowsze glukometry powinny tak być ustawione fabrycznie, choć jak wynika z analizy dostępnych na naszym rynku glukometrów nie wszystkie są tak kalibrowane. Należy sprawdzić czy wykorzystywany glukometr przelicza uzyskany wynik pomiaru na wartości dla osocza. Jeśli glukometr podaje wyniki stężenia glukozy w pełnej krwi należy go przestawić na prezentację wyników przeliczonych dla stężenia glukozy w osoczu. Przy braku takiej możliwości należy zaopatrzyć się w nowy glukometr.
Podsumowując – pobieranie krwi żylnej do oznaczeń glukozy samo w sobie nie jest błędem, choć podany sposób zaprzecza ideii systemów zamkniętych i jest trudny technicznie. Należy pamietać o kontroli jakości i korzystać z glukometrów szpitalnych a jeśli już z glukometrów osobistych to zgodnych z nową normą ISO 19157:2013. – po określeniu grup docelowych pacjentów (stosownie do ograniczeń poszczególnych glukometrów).
dr hab. Przemysław Tomasik
pediatra, spec. diagnostyki lab.
konsultant wojewódzki d/s diagnostyki lab.
Zakład Biochemii Klinicznej
Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Jeden komentarz do “Eksperci o poprawności wykonania badania krwi żylnej z wykorzystaniem wenflonu i glukometru w warunkach ZRM”

  1. Dość często korzystam z oznaczania glukozy z krwi żylnej po kaniulacji wenflonem. Jednak nie stosuję odkręcania korka wenflona lecz uzyskuję krople krwi z kaniuli. Z doświadczenia widzę, że różnica wynosi około 10 mg/dl. Co w warunkach ZRM i pomiarze np 40 mg/dl nie ma istotnego znaczenia, jeżeli dołączymy do tego objawy kliniczne.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.